Kan Gazı, Esas olarak kanda bulunan oksijen ve karbondioksit gibi gazların kısmi basınçlarının ve bunun yanında kan pH'sının ölçümü ile bikarbonat değerinin ve oksijen saturasyonunun hesaplanması ve böylece hastada hipoksemi, asidoz veya alkalozun olup olmadığının anlaşılmasında kullanılan bir testtir. Bu test vücudun oksijeni ne kadar iyi kullanıp karbondioksitten ne kadar kurtulduğunu ölçen bir testtir. Ayrıca; Akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek. Oksijen terapisinin veya diğer nefes tedavilerinin ne kadar işe yaradığını kontrol etmek. Kandaki doğru asit ve baz dengesine sahip olup olmadığı hakkında bilgi sağlamak için kullanılır. Solunumsal ve metabolik hastalıkların klinik izlenimi, genelde kandaki O2 ve CO2 'nin parsiyel basınçlar (kan gazları)'nın hızlı ve doğru ölçümüne bağlıdır.
Kan gazları, solunumun yeterli olup olmadığını gösterdiği gibi, asit/baz dengesi bozukluklarının tanı, takip ve tedavisinde de önemli rol oynamaktadır. Bir kan gazı analizinde; PaO2, PaCO2, pH ve HCO3- ölçülmektedir. PaO2 değerleri mm Hg, torr veya kilo paskal (kPa) olarak; HCO3- değerleri de mmol/L olarak ifade edilir. Genel anestezisi yapılacak herhangi bir girişim öncesi anestezistlerin rutin olarak değerlendirildiği, dolayısıyla cerrahi servislerde sıklıkla yapılan tetkiktir. Benzeri şekilde solunum sıkıntısı olan hastalarda akciğerin işlevini, zehirli gaz ile boğulmalarda akciğer hasarının derecesini gösterir. Testte kullanılan kan henüz doku ile alışverişi olmamış, doğrudan kalpten pompalanan kan olması gerektiğinden adı üzerinde kan gazı tetkiki için kan atar damarlardan alınır.
Özellikleri; Doktorlar kan gazı testleri sipariş bir oksijen-karbondioksit veya pH dengesizlik belirtileri; Solunum, böbrek veya metabolik hastalığı olan ve solunum sıkıntısının, baş yada boyun travması olmasıdır. Böyle kardiyak bypass yada beyin cerrahi gibi işlemler için uzun süreli anestezi uğramıştır.
Hazırlama; Genellikle, hastaların kan gazı testi için hazırlık almalarıdır. Özel adımları şöyledir; Tek istisna, oksijen konsantrasyonutest öncesi 20 dakika boyunca değiştirmemelidirler. Oksijen tedavisi alan hastalarda uygulanmaktadır.
Yanılgılar; Yanılgı kan gazı testi, hastaların genellikle testler sırasında hangi kan damarından çekildiyse orada daha fazla rahatsızlık hissi vermesidir.
Kan Gazı Analizi Ve Anlatımı
pH; Arteriyel kanda normal değeri, 7.36-7.44'dür. Venöz kanda ise pH 0.01, 0.02 birim daha düşüktür. pH'nın 7.36'dan düşük oluşu asidozu, 7,44'den yüksek oluşu alkalozu gösterir. pH, kompanzasyon mekanizmaları ile veya kombine bozukluklar sonucu normal değerlerde bulunabileceğinden tek başına asit baz bozukluğu olup olmadığını gösteremez.
Parsiyel arteriyel oksijen basıncı (Pa02); Hipokseminin tanımlanması genel olarak Pa02 ile yapılır. Hipoksemi deniz seviyesinde % 20.9 konsantrasyonda 02 (oda havası) solurken, Pa02 'nın 80 mmHg altında olmasıdır. Oksijen konsantrasyonunun (Fİ02) O.1 birim artması (örneğin; %20'den %30'a) alveoler oksijen basıncını 50 mmHg artırır. Bu nedenle, Fİ02 500 ile çarpıldığında bulunan değer, normal bir kişide olması gereken minimal arteriyel oksijen basıncını gösterir. Oksijen solutulan hastada bu değer beklenenden küçükse, hastanın oda havası solurken hipoksemik olacağı düşünülmelidir. Pa02, daima Fİ02 ile değerlendirilmelidir. Normal değeri hastanın yaş ve pozisyonuna göre de değişim gösterir.
PaO2 düşüren nedenler; FİO2 azalması ve akciğerlerde gaz alış verişinin bozulması (ventilasyon, perfüzyon ve diffüzyon bozukluklarıdır. Venöz kanda oksijenin parsiyel basıncı (PvC2) ise yaklaşık 40mmHg'dir.
PaC02; Alveoler ventilasyonun göstergesidir. Normal değeri 40 (37-43) mmHg olup yaş ve pozisyondan etkilenmez. Venöz kanda parsiyel karbondioksit basıncı ise (PaCO2) 45 mmHg'dir.
Aktüel bikarbonat; Kan örneğinde ölçülen bikarbonat değeridir. Doğrudan ölçümü zordur. Total CO2'den veya Henderson Hasselbach eşitliğine göre pH ve PaCO2 değerlerinden hesaplanarak bulunur. Normal değeri 25 (20-24) mmol/L'dir.
Standart bikarbonat; 37 *C da ve % 100 02 satürasyonunda, PC02 40 mmHg'ya kalibre edilerek ölçülen plazma bikarbonat konsantrasyonudur. Normal değeri 24 (20-28) mmol/L'dir. Hesapla veya nomegramların yardımıyla bulunur. Solunumsal kompanzasyon ekarte edildiğinden metabolik komponenti gösterir. Metabolik bozuklukların değerlendirilmesinde, aktüel ve standart bikarbonat değerleri ve bunlar arasındaki ilişki incelenir. Ancak metabolik bozuklukların saptanması ve kantitatif tedavisi baz fazlalığı (BE) parametresi ile daha kolaydır.
Total CO2; Aktüel bikarbonat ve plazmada fiziksel olarak çözünmüş CO2 toplamıdır. Normal değeri 24-29 mmol/L'dir. Van-Siyke metodu ile laboratuvarda ölçülebilir. Kan gazı cihazları ise, pH ve PaCO2'den hesaplanmış değeri verir.
Tampon bazları (buffer base); Kandaki bütün zayıf tampon anyonlarının (bikarbonat, hemoglobin ve plazma proteinlerinin negatif yüklü grupları) toplamıdır. Normal değeri 48 mmol/L'dir.
Baz fazlalığı (base excess); Baz fazlalığı, tam oksijeninize kanın, 37* C da ve 40 mmHg'lık parsiyel CO2 basıncında, pH'sını 7.40'a getirmek için ilave edilen asit veya baz miktarıdır. Normal değeri -3 ve +3 mmol/L arasındadır. BE, metabolik olayların göstergesidir. Negatif baz fazlalığı metabolik asidozu, + baz fazlalığı metabolik alkalozu gösterir. BE, hesaplanarak veya Siggard-Andersen nomogranından bulunabilir. Eksrasellüler sıvı Hb konsantrasyonu yaklaşık %3 g kabul edilirse, ekstrasellüler sıvı BE'ını (BE'si) saptamak için bu nomogramlarda bulunabilir. Ekstrasellüler dıvı Hb konsantrasyonu yaklaşık %3 g kabul edilirse, ekstrasellüler sıvı BE'ını (BE'si) saptamak için nomogramlarda 3 g Hb çizgisi dikkate alınır.
BE hesaplanması; Hesaplamada BE'in normal bikarbonat değeri ile pH normale (7,4) getirilip (CO2 basıncı değiştirilerek) ölçülen bikarbonat değeri arasındaki farka eşit olduğu kabul edilir. Kanda, PaCO2'nı değiştirmekle sağlanan 1 birimlik pH artışının, -10 mmol/L bikarbonat değişimine yol açarak gözlemlenmiştir. Buna göre örneğin
pH 7.33 HCO3 16.2 mmol/L ise,
/\Ph= 7.33->7.4 = 0.07 birim,
/\A HCO3 = 0.07x(-10)-0.7 mmol/L
BE= (16.2-0.7) - 24-8.5 mmol/L
Test Neden Yapılır?
Bu testi yaptırmak yalnızca iki üç dakikayı alır. Bu testi yaptırırken AIDS, hepatit veya diğer kan yoluyla bulaşan hastalıklara yakalanma riski yoktur.
