Vücut, sürekli olarak kanda bir miktar şekere (glikoza) ihtiyaç duyar. İnsülin, kan dolaşımındaki glikozu hücrelere taşımakla görevlidir. İnsülin, pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Hücrelerdeki glikoz, günlük yaşamımızı devam ettirmeyi sağlayacak enerji kaynağıdır. Diyabet, vücudun şeker yakmasında ortaya çıkan bozukluğun neden olduğu bir hastalıktır. Diyabet, tıp dilinde, pankreasın ürettiği insülinin yetersizliği ya da etkisizliğinden kaynaklanır. İnsülin olmadığında, besinlerle aldığımız şeker ve diğer besin unsurları, ihtiyaç duyan hücrelere giremez. Böylelikle, hücreler şeker yoksunluğu çekerken, kanda şeker normal değerlerinin üstüne çıkar. Kanda şekerin çok artması, zehir etkisi yaratır ve vücudun tüm hücrelerini tahrip eder.

Diyabet, başta karbonhidratlar olmak üzere protein ve yağ metabolizmasını ilgilendiren bir metabolizma hastalığıdır ve kendisini kan şekerinin sürekli yüksek olması ile gösterir. Diyabet hastalarındaki temel metabolik bozukluk, kan yoluyla taşınan glikozun (şekerin) hücrelerin içine girememesidir. Normal koşullarda besinlerden elde edilen ya da karaciğerdeki depolardan kana salınan glikoz, pankreas tarafından salgılanan insülin hormonunun yardımıyla hücre içine girer ve orada yakılarak enerjiye dönüşür. Hücrelerin üzerinde değişik maddelerin girmesine izin verilen "kapılar" vardır. Bu kapılar normalde kilitlidir ve uygun "anahtar" varlığında açılırlar. Diyabet, hücrelerin üzerindeki glikoz "kapısının" açılmaması durumudur. Bu örnekten ilerlediğimizde, diyabet, anahtar işlevi gören insülin hormonu yetersizliğine ya da insülinin etkilediği reseptörlerin bozukluğuna bağlı gelişmektedir.

İnsülin, pankreasta üretilen ve kan şekerini düzenleyen bir hormondur. Vücutta hücreler küçük birer makine olarak düşünülebilir. Bütün makineler işleyebilmek için yakıt almak zorundadırlar. Yenilen yiyeceklerle alınan karbonhidrat, protein ve yağlar vücutta dönüştürülerek hücreleri çalıştıracak yakıt haline gelirler. Hücreler tarafından kullanılan esas yakıt, basit şeker olarak adlandırılan glikozdur. Hücreler, büyümek ve fonksiyonlarını yürütmek için gerekli enerjiyi glikozu kullanarak üretirler. İşte hücrelerin yakıtı olan kandaki glikozun hücrelere geçebilmesini ve hücrelerin bunu yakarak enerji üretebilmesini insülin sağlamaktadır.

Normal bir kişide açlık kan şekeri, 100 mg/dL ya da daha düşük olmalıdır. İki saatlik tokluk kan şekeri ise 140 mg/dL ya da daha düşük olmalıdır. Diyabetik bir tanı koymak için açlık kan şekeri; 125 mg/dL ya da daha yüksek, tokluk kan şekeri ise 200 mg/dL üzerinde olmalıdır. Normal olarak insan yaşlandıkça organları yorulur, yaşlanır ve çalışmaları azalır. Böylece yaşlanan kişilerin gençlikteki güçleri ve enerjileri kalmaz. Özellikle gençliğinde şişman olan, abur cubura meraklı olanlar, zamansız ve karışık gıdalarla beslenenler, pankreas bezini daha çok yorarlar ve bunlar orta yaşta genellikle şeker hastası olurlar. Açlık kan şekeri normalde 80-120 mg/dL arasındadır. Bu durum bazı kişilerde hep alt seviyede, bazı kişilerde de hep üst seviyede seyreder. Tok iken bu seviye 170 mg/dL'ye kadar çıkar. Fakat kısa sürede vücutta bu ayarlanır ve 120 mg/dL seviyesine düşer.

Kandaki şeker miktarı, uzun bir süre 140 mg/dL'nin üzerinde kalırsa, böbrekler vasıtasıyla idrarla birlikte dışarı atılır. Buna idrarda şeker çıkması denir. Sağlıklı kişilerde idrarda şeker çıkmaz. Şeker kana geçince, kanda şeker seviyesi yükselir ve hormonlarla bu seviye düşürülür ve normal seviyeye getirilir. İşte bu yükselen şekerin normal seviyeye düşürülmesi süresi önemlidir. 30 ya da 60 dakika sonra bu seviye normale düşmüş olmalıdır. Orta ve ağır şeker hastalarında bu süre zarfında kandaki şekerin bir kısmı idrarla dışarı atılır. Şeker tespiti kandan yapılır. Bunun için 2 gün ara ile sabahları aç karnına kan alınarak şeker tayini yapılır. Şeker hastalığına doğru bir gidişin olup olmadığını anlamak için oral glikoz tolerans testi (OGTT) yapılır. Buna şeker yükleme testi de denir.