Kan Dolaşımı Kan Dolaşım Sistemi

Kan dolaşımı; bazı ilkel canlı grupları hariç hemen her canlıda var olan, vücuttaki kirli kanın temizlendikten sonra tekrar vücuda gönderilerek temiz kan geçişinin sağlanmasını içeren bir dolaşım sistemidir. Temel mantığı aynı olsa da, kan dolaşımı canlıdan canlıya farklılık gösterebilir. Örneğin, bazı canlılarda kalbin tek odacıklı olmasından dolayı vücutta daima yarı temiz, yarı kirli kan dolaşırken, bazı canlılarda bu karışım kısmen ayrılabilir. İnsanda ve diğer gelişmiş omurgalı canlılarda ise tam tersine; kalpte temiz ve kirli kanlar keskin bir şekilde birbirinden ayrılır ve birbirlerine karışmadan vücutta dolaşır. Bu makalede, insanda ve diğer gelişmiş omurgalı türlerde var olan kan dolaşımından bahsedeceğiz.

Kan dolaşımı; yukarıda bahsedildiği gibi, kanın bazı organlar, damarlar ve vücut bölümleri yardımıyla temizlenmesi ve sonrasında tekrar kullanıma hazır hale getirilmesi sürecidir. Bu döngünün gerçekleştiği birimleri en genel haliyle üçe ayırabiliriz:

Kalp, kan dolaşımında kirli kanın akciğere pompalanarak temizlenmesi ve akciğerden temizlenmiş kanın alınarak tekrar vücuda dağıtılması sürecini yönetir. Kalbin her atışıyla kan dolaşımı devam eder, kirli ve temiz kan gerekli yerlere ulaştırılır.

Akciğer, kalpten gelen kirli kanın solunum yoluyla alınan oksijen ile temizlenerek tekrar kan dolaşımına verildiği organdır. Akciğerler, vücudun yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için en gerekli organlardan biridir.

Damarlar, görevlerine göre üçe ayrılırlar: atardamar, toplardamar ve kılcal damar. Atardamar, kalpten alınan temiz kanın vücuda dağıtılarak kan dolaşımını devam ettiren kısımdır. İstisna olarak, akciğer atardamarı kirli kan taşır çünkü bu damar yoluyla kalpte biriken kirli kan akciğere gider. Vücudun en geniş ve hayati atardamarı "aort" atardamarıdır. Toplardamar ise, vücutta kirlenen kanı geri toplayarak kalbe götüren damarlardır. Yine istisna olarak, akciğer toplardamarı temiz kan taşır. Kılcal damarlar ise temiz ve kirli kan değişiminin olduğu son derece ince damarlardır.

Kan, vücutta sürekli dolaşım halinde olan, kan dolaşımının taşınan elemanıdır. İçinde bulunan hemoglobin ile oksijen taşıyarak vücudun yaşamsal faaliyetlerinin devamını sağlar. Bu oksijen, kan dolaşımı ve solunum koordinasyonuyla sürekli yenilenerek kan dolaşımının devamlılığı sağlanır.

İnsanda kan dolaşımı, yukarıda açıklanan organlar yardımıyla gerçekleşir. Ancak tabi ki bazı detaylarda diğer omurgalılara göre farklılıklar bulunabilir. İnsanda kan dolaşımını genel hatlarıyla şu şekilde açıklayabiliriz:

Temizlenmiş olan kan, kalpten aort atardamarı yardımıyla pompalanır. Atardamarların dallanmaları ile bu temiz kan vücudun en uzak köşesine dahil olmak üzere tüm vücuda ulaştırılır. Temiz kan tüm vücutta dolaştıktan ve oksijeni kullanıldıktan sonra, kirlenmiş kanlar toplardamarlar tarafından kan dolaşımına geri alınır ve dallanmalar yavaş yavaş birleşerek kirli kanı kalbe götürmek üzere dolaşımı devam ettirirler. Toplardamardan gelen kan, kalbin sağ üstünde bulunan bir küçük kısım olan sağ kulakçığa gelir. Sağ kulakçığın kasılması ile bu kirli kan sağ karıncığa dökülür. Buradan da akciğer atardamarı yardımıyla temizlenmesi için akciğerlere gönderilir. Böylece kirli kan dolaşımı tamamlanmış olur. Akciğer de kirli kan atardamarının mikroskobik dallanmaları ile en küçük parçalara dahi ulaşarak, alveoller yardımıyla alınan oksijeni üzerlerine alırlar. Daha sonra bu kanlar dallamaların birleşmesiyle akciğer toplardamarına geri gelir ve kalbin sol karıncığına pompalanarak kan dolaşımına tekrar katılır. Sol karıncıktaki temiz kan da yukarı, sol kulakçığa pompalanarak buradan aort atardamarına iletilir. Sonrasında ise bu döngünün başında yazan olaylar tekrar ve tekrar gerçekleştirilerek kan dolaşımı devam ettirilmiş olur.

Kan dolaşımı, insanda ve diğer omurgalılarda bu şekilde gerçekleşir. Vücudun sağlıklı bir şekilde faaliyet gösterebilmesi ve yaşamsal faaliyetlerde bir aksilik olmaması için, kan dolaşımı son derece önemli bir döngüdür.