Tam kan sayımı (Hemogram), en sık yapılan tıbbi tetkiklerden biridir. Bu test ile akyuvar (beyaz kan hücresi), alyuvar (kırmızı kan hücresi) ve kan pulcukları (trombosit) sayımları yapılır. Ayrıca, hemoglobin ve hematokrit değerleri de ölçülür. Tam kan sayımı, anemi ve diğer hematolojik hastalıklar, enfeksiyonlar, kanama bozuklukları ve alerjik durumların değerlendirilmesinde büyük yarar sağlar. Anormal değerler genellikle yıldız (*) işareti ile belirtilir ve hastalar bu değerlerin ne anlama geldiğini bilmediklerinden, bir tam kan sayımı raporunda çıkan sonuçları tam olarak anlayamayabilirler. Örneğin, trombositler kanın pıhtılaşmasını sağlayan hücrelerdir ve normal değerleri 150,000 ile 440,000 milimetre küp arasında olmalıdır. Kan sayımı, hastada anemi (kansızlık) veya vücutta bir enfeksiyon olup olmadığı hakkında bilgi veren önemli bir tetkiktir. Dolaylı olarak, kan kanseri, kemik iliği kanseri ve pek çok ciddi hastalık hakkında da bilgi sağlar. Tam kan sayımı (CBC), genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve anemi, enfeksiyon, lösemi gibi geniş aralıktaki bozuklukların saptanması için kullanılan bir kan testidir.

Erkeklerde: 14-18 g/dL

Kadınlarda: 12-16 g/dL

Erkeklerde: %42-52

Kadınlarda: %36-46

Hemoglobin ve hematokrit konsantrasyonları, genellikle polistemia vera (PV) tanısı koymak ve hastanın tedavi cevabını ölçmek için kullanılır.

Hemoglobin ve hematokrit, sıklıkla beraber istenen ve kanın oksijen taşıma kapasitesini ölçmek için kullanılan testlerdir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve temel olarak oksijenin taşınmasından sorumlu maddedir. Hematokrit ise kırmızı kan hücrelerinin kan içindeki yüzdesini gösterir. Genelde hematokrit değeri, hemoglobin değerinin üç katıdır. Hemoglobin ve hematokrit, bebeklerde, gebe kadınlarda, bakım evlerinde yaşayan yaşlılarda ve adet gören kadınlarda mutlaka kontrol edilmelidir. Bu testlerin en önemli yanı, aneminin tespit edilmesini sağlamasıdır.

Orak hücre anemisi gibi kırmızı kan hücrelerinin şekil bozukluklarında, hematokrit hatalı olarak yüksek çıkabilir; bu durumlarda hemoglobin miktarına bakılmalıdır. Azaldığı durumlar ise anemilerdedir.

Lökositler (akyuvarlar), vücudu mikroplara, virüslere ve diğer yabancı maddelere karşı koruyan bağışıklıktan sorumlu beyaz kan hücreleridir. Kanda, lenf sisteminde, dalakta ve diğer vücut dokularında bulunurlar. Tıp dilinde lökosit sayısının yükselmesine lökositoz, düşmesine ise lökopeni adı verilir. Basit soğuk algınlığında veya vücudun herhangi bir yerinde küçük bir enfeksiyon oluşması halinde lökosit sayımı yükselir. Bronşit ve farenjit durumlarında da lökosit değeri biraz yükselebilir.

Eritrositler, alyuvarlar ya da kırmızı kan hücreleridir. Akciğerlerimizden dokularımıza oksijen taşırlar. İki yanından basık yuvarlak bir disk şeklindedirler ve ortalama yaşam süreleri 120 gündür. Eritrositlerin hücre zarları, kişiye göre değişen özel proteinler içerir. Kan gruplarımızın ABO diye ayrılmasının nedeni bu özelliktir. Eritrositlerin biraz fazla olması, ağır egzersiz yapılması durumunda değerlerini biraz yükseltebilir. Polisitemi denilen hastalık eritrosit sayısını artırır ve kan yoğunlaşması olur. Kansızlık (anemi) durumunda eritrosit sayısı düşer.

MCV, eritrosit adını verdiğimiz oksijeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin büyüklüğünü gösterir. MCV'nin düşük olması, eritrositlerin küçük çaplı olduğunu; büyük olması ise eritrositlerin normalden iri olduğunu gösterir. Mikrositik anemi denilen kansızlık türünde eritrositlerin hacmi küçüktür ve MCV değeri normal limitlerin altında çıkar. Kronik hastalıklar ve demir eksikliği anemisi tipik olarak MCV değerinin düşük olmasına neden olur. Adet nedeniyle normalin üzerinde kan kaybeden bayanlarda, gastrit, ülser veya bağırsak sisteminden azar azar da olsa kan kaybedenlerde ve Akdeniz anemisi rahatsızlığında MCV değeri normalden düşüktür. Makrositik anemide tam tersi olarak eritrositlerin çapları büyüktür ve MCV değeri normalin üzerinde çıkar. Pernisiyöz anemi ve Vitamin B12 ile Folik asit eksikliklerinde görülür.

MCH, eritrosit adını verdiğimiz kırmızı kan hücreleri içinde oksijeni taşıyan hemoglobin miktarını verir. Genellikle, eritrositler büyük olunca (makrositik anemilerde) MCH değeri de yükselir. Mikrositik anemilerde ise eritrositlerin çapı küçük olduğundan MCV ile MCH değeri düşer.

MCHC, bir kırmızı kan hücresi içindeki ortalama hemoglobin konsantrasyonudur. Hemoglobinin hematokrite bölünerek hesaplanır. Demir eksikliği ve talasemi gibi mikrositik, eritrosit volümünün düştüğü hastalıklarda normalin altına iner. Hemoglobinin eritrositler içinde yoğunlaştığı hastalıklarda, yanık vakaları gibi sferositosiz denilen kalıtsal hastalıklarda artar.

RDW, eritrositlerin volümlerinin değişikliğini gösterir. Eritrositler genelde 6-8 mikron çapındadır. Bazı hastalıklarda eritrositler irili ufaklı olur ve RDW değeri yükselir. Vitamin B12 veya Folik asit eksikliğine bağlı pernisiyöz anemi vakalarında çoğunlukla RDW değeri yükselir. Demir eksikliği anemisinde de eritrosit çapları çok değişebildiği için RDW değeri yüksek çıkabilir.

Trombositler, kanın pıhtılaşma fonksiyonunu sağlayan küçük kan hücreleridir. Alyuvarlar gibi çekirdeksiz disk şeklinde hücrelerdir. 9-10 günlük ömürlerini tamamlayınca dalakta parçalanırlar. Herhangi bir yaralanma durumunda, kanayan veya yırtılan damar bölgesine gidip birbirine yapışarak ve damarı büzerek pıhtılaşmayı sağlar ve kanamayı engellerler.

MPV, kandaki trombositlerin ortalama büyüklüğünü gösterir. MPV değerinin düşük olması, kemik iliğinde trombosit üretiminde bir sorun olduğunu gösterebilir. Yüksek olması, kemik iliğinde trombosit üretiminin hızlandığı anlamına gelir. MPV düşüklüğü ve trombosit sayısının birlikte düşük olması, aplastik anemi açısından anlamlıdır.

PDW, trombosit çaplarının değişkenliğini gösterir.

PCT, trombositlerin kandaki yüzdesini gösterir. Tek başına bir anlam ifade etmez.

Nötrofiller, vücudumuzu bakteri ve mantarlara karşı savunan hücrelerdir. Mikrop saldırısında, bölgeye ilk gelen savunma askerleri nötrofiller olur. Ömürleri ortalama 4-5 gündür. Lökositlerin %60-70'ini nötrofiller oluşturur. Bakterileri yutup öldürürken kendileri de ölürler. Bu nedenle iltihapların içinde çok miktarda nötrofil bulunur. Laboratuvar ölçümünde çomak nötrofil ve parçalı nötrofil olmak üzere iki şekilde bulunur.

Çomak nötrofiller, nötrofillerin genç halleridir. Normal kan sayımında hiç görülmemeleri veya sayıca çok az olmaları beklenir. Sayının artması (sola kayma), vücutta nötrofil üretimini aşırı derecede tetikleyen kuvvetli bir iltihap olduğunu düşündürmektedir.

Eozinofiller, parazit enfeksiyonlarında, bağırsak solucanlarında ve alerjik reaksiyonlarda görev yapan lökositlerdir. Diğer değerler normalken yalnızca eozinofil değerinin artması, ciddi bir kan hastalığı anlamına gelmez ve vücutta alerjik bir tepkime olduğunu düşündürür.

Bazofiller de eozinofiller gibi vücudun alerjik reaksiyonlarında görev yapar ve alerji kökenli inflamasyonlarda artarlar. Kene gibi büyük parazitlerin ısırması bazofil seviyesini artırır. Normal kan sayımında hiç görülmez veya çok az görülürler. Sayının aşırı artması, kemik iliğini etkileyen bir hastalık olduğunu düşündürür. Hodgkin hastalığında da artabilir.

Kan sayımında lenfosit yüzdesinin yüksek olması, viral bir enfeksiyonun önemini taşır. Üç tip lenfosit vardır: B hücreleri, antikor üretir ve hastalık etmenlerine bağlanarak onları yok eder. T hücreleri, vücudun bağışıklık cevabından sorumludur. Doğal öldürücü hücreler (natural killer cells), bir virüs veya kanser tarafından etkilenen ya da kanserleşme eğilimi gösteren vücut hücrelerini yok eder.

Monositler de diğer lökosit hücreleri gibi savunma görevleri vardır. Mikropları, ölü ya da hasta hücreleri bir vakum gibi içlerine alarak yok ederler. Enfeksiyonlarda, ateşli hastalıklarda, lösemi denilen kan kanseri türlerinde ve lenfomada artar.

Hamilelerde ve diğer hastalarda tahlil sonuçları ancak muayene ve diğer bulgular ile kombine edilerek değerlendirildiğinde bir anlam kazanır. Bu nedenle, tahlil sonuçları ilgili doktora danışılmadan asla değerlendirilmemelidir.