Kan kanseri, kanda, kan yapıcı dokularda ve diğer organlarda anormal kan hücrelerinin kontrolsüz olarak çoğalmasıyla ortaya çıkan bir hastalık türüdür. Tıp dilinde lösemi olarak adlandırılır. Vücudun kemik iliği ve lenf sistemi gibi kan yapıcı dokularını etkileyen kanser türüdür. "Kan kanseri" sözcüğü Yunanca "beyaz kan" anlamına gelmektedir ve hastalık çoğunlukla beyaz kan hücrelerinde başlar. Lösemi, çeşitli akyuvar hücrelerinin üretildiği dokuları etkileyen bir tümör hastalığıdır. Dolaşımdaki kan etkilendiği gibi, sonuçları çevre kanında belirgin şekilde görülmeyebilir. Hastalıktan etkilenen hücreler (granülositler, lenfositler, retikülohistiyositler ve plazma hücreleri) denetimden çıkarak bağımsız hareket etmeye başlar ve kan hücrelerinin üretildiği organlara, ayrıca başka organ ve dokulara yerleşip yapısal yıkıma neden olurlar. Normal koşullar altında, beyaz kan hücreleri güçlü enfeksiyon savaşçılarıdır ancak lösemide bu hücreler anormal şekilde çoğalır ve işlevsiz hale gelir.

Lösemi, halk arasında kan kanseri olarak bilinen hastalıktır. Bu hastalıkta, çoğunlukla kemik iliğinden kaynaklanan ve bir tek hücrenin kanserleşmesi, daha sonra bu hücrenin bölünerek çoğalıp önce kemik iliğini, daha sonra tüm organları istila etmesi durumu söz konusudur. Tedavi edilmezse hastada hayati tehlike oluşturur. Lösemi, akut ve kronik olmak üzere iki ana tipe ayrılır. Akut lösemi, hızlı ilerleyen ve hastayı kısa sürede kötüleştiren bir lösemi türüdür. Akut lenfoblastik lösemi (ALL) ve akut myeloblastik lösemi (AML) olmak üzere iki ana tipi vardır. Kronik lösemi ise daha yavaş seyirli olup, hastayı ani bir şekilde kötüleştirmez. Kronik myelositer lösemi (KML) ve kronik lenfositer lösemi (KLL) olmak üzere iki ana tipi bulunur. Akut lösemide kanda lökosit sayısı düşük, normal veya yüksek olabilirken, kronik lösemide lökosit sayısı artmıştır. Löseminin hangi tip olduğu, hastanın muayenesinin yanı sıra, kan ve kemik iliğindeki hücrelerin mikroskop altında incelenmesi ve özel boyalar ile boyanarak ileri laboratuvar incelemeleri ile belirlenir.

Lösemiden şüphelenilen her hastaya ilk basamak olarak hastanın hastalığı ve öz ve soy geçmişi hakkındaki bilgileri alındıktan sonra ayrıntılı bir fizik inceleme yapılır. Bu inceleme ile lösemide görülebilen hastalık belirtilerine bakılırken (kansızlık, anormal kanama bulguları, lenf bezlerinde büyüme, karaciğer ve dalakta büyüme) aynı zamanda enfeksiyonun ve lösemiye eşlik eden başka bir rahatsızlığın olup olmadığı araştırılır. Fizik incelemeden sonra tam kan sayımı ile kan hücrelerinin (lökosit, trombosit, eritrosit) sayısal değerine ve periferik kan yayması incelemesi ile de kan hücrelerinin yapısal bir anormalliği olup olmadığına bakılır. Tam biyokimya analizi, viral serolojiler, koagülasyon incelemeleri ve enfeksiyon araştırmaları gibi testler yapılır. Elde edilen bulgular ile lösemiden şüphelenildiğinde kesin tanı için kemik iliğinden örnek alınır ve bu örneğin mikroskop altında incelenmesiyle lösemi tanısı konur.

Kan kanseri belirtileri, anormal (habis) hücrelerin, kan yapıcı organlarda normal hücrelerin yapımını engellemesi sonucunda ortaya çıkar. Normal alyuvarların yapımındaki azalma ile kansızlık (anemi), normal akyuvarların yapımındaki azalma neticesinde enfeksiyonlara yatkınlık, mikrobik hastalıklar ve ateş, kan pıhtılaşmasında rol oynayan trombositlerin yapımındaki azalma ile çeşitli kanamalar (burun kanaması, diş eti kanamaları, cilt altı kanamaları gibi) meydana gelir. Ciltte sık sık çürükler oluşur veya kesik oluştuğunda kanama güçlükle durdurulur. Habis hücrelerin bazı organları işgal etmesi ve çeşitli kimyasal maddeler salgılaması sonucunda kilo kaybı ve terleme gibi belirtiler de görülür. Hastalarda dalak büyümesi ve lenf düğümlerinde şişkinlikler tespit edilir. Karında şişkinlik hissi belirir. İlerleyici bir seyir gösteren hastalığın belirtileri, anormal hücrelerin kan yapıcı organlarda normal hücrelerin yapımını engellemesi sonucunda meydana gelir. Normal alyuvarların yapımındaki azalma ile kansızlık (anemi) ve normal akyuvarların yapımını azaltarak enfeksiyonlara yatkınlık gösterir.

Radyasyon, benzen ve bazı toksinler ve bazı kemoterapi ajanları lösemi oluşumuna katkıda bulunur. Kromozomlardaki anormallikler akut lösemi gelişiminde rol oynayabilir. Risk faktörleri arasında radyasyona maruz kalma, kimyasal maddeler, organ naklini takiben immün supresyon (bağışıklık sisteminin baskılanması) ve kan hastalıkları (polisitemi vera, esansiyel trombositopeni, refrakter anemi gibi) sayılabilir. Hastalık, 10.000 kişinin 1'inde görülür.

Kemik iliği başta olmak üzere kan yapan dokulardan alınan örneklerle daha ayrıntılı inceleme yapılır ve löseminin tipi belirlenir. Tedavi şemaları, hastalığın tiplerine ve safhalarına göre değişiklik gösterir. Radyasyon (şua) tedavisi, çeşitli kanser ilaçlarının uygulanması, bağışıklama (ya da bağışıklık sistemini güçlendirme) tedavisi (immün terapi), kemik iliği nakli başlıca tedavi şekilleridir. Kemik iliği nakli, kriz (atak) atlatıldığı zaman kişinin kendi hücrelerinin (otoransplantasyon) ya da uygun bir vericinin hücrelerinin (allotransplantasyon) verilmesi ile yapılabilir. Bu tedavi şekillerine ilave olarak birçok yeni yöntem deneme safhasında olup, hastaların kaybedilmesinin en önemli sebepleri arasında aşırı zayıflık, mikrobik hastalıklar, kanama ve işgale bağlı organ yetmezlikleri bulunmaktadır. Uygulanan tedavilerle hastalığın krizi (atağı) atlatılır, ancak bazen kısa, bazen de yıllarca süren aralardan sonra hastalık yeniden ortaya çıkabilir.