Kan pıhtılaşması, kan pıhtılarının kolay oluşumu veya uygun şekilde çözünmemesidir. Normal şartlarda kan pıhtıları kan damarlarındaki duvarda olan kesikleri ve çatlakları kapatabilmek ve kanamayı kesmek için oluşur. Kan damarlarındaki kan akımının ağır olması da, kan pıhtılaşmasına sebep olabilir. Kan pıhtılaşması çeşitli sebeplerden meydana gelebilir. Meydana gelen kan pıhtılaşması kan akımını engelleyebilir ya da sınırlayabilir. Bu vücutta bulunan organlara zarar verdiği gibi, ölüme sebebiyet verebilir. Bu durum genetik sebeplerden olsa da, kazanılmış sebeplerden oluşma riski daha fazladır. Yani kan pıhtılaşmasını tetikleyen hastalıklar ya da etkenler bulunabilir. Bunlara arasında sigara içmek, aşırı kilo, uzun süreli yatma, ateroskleroz gibi etkenlerdir. Genetik nedenlerden dolayı ortaya çıkışı genellikle kan pıhtılaşmasına gerekli olan proteinlerden, kan pıhtısını çözen ya da geciktiren maddelerden dolayı oluşabilir. Bazı durumlarda ise, genetik ve kazanılmış etkenler aynı anda etkili olabilir. Bu kişiler yüksek riskli olarak sınıflandırılır.
Kan pıhtılaşmasının sebepleri nelerdir?
Kan pıhtılaşması kan damarlarındaki küçük kesik veya çatlakları kapamak ve kanamayı durdurmak için meydana gelir. Kanamanın durmasından sonra ya da iyileşmeden sonra vücut bu pıhtıları parçalayarak, atar. Kan pıhtılaşma süreci ise,
- Kan damarlarındaki hücrelerin iç tabakası: Bunlar kan pıhtısının oluşumunda temel yapı taşlarıdır.
- Pıhtılaşma faktörleri: Bunlar bir tür protein olan fibrin ağının olumunu sağlar. Fibrin kan pıhtısını birleştirebilmek için zamk görevini görür.
- Trombositler: Küçük kan parçacıkları olan trombositler kan pıhtısının oluşması için birbirlerine yapışırlar.
Vücutta olan pıhtılaşma sürecinin değişmesi ya da istenmeyen şekilde tetiklenesi sonucunda kan pıhtılaşması meydana gelir. Meydana gelen kan pıhtıları kalp, beyin, böbrek, toplardamar, akciğerler, atardamarlara kadar gidebilir. Vücutta oluşan bazı hastalıklar, genetik mutasyonlar, bazı ilaçlar ve diğer etkenler pıhtılaşma sebepleri arasındadır. Diyabet, ateroskleroz, kalp yetmezliği, obezite, atrial Fibrilasyon, metabolik sendrom gibi hastalıklar pıhtılaşma sebebi olabilir. Ayrıca derin ven trombozu olarak adlandırılan pıhtıların toplardamarlarda oluşması, kan pıhtısının parçalanarak kan dolaşımında ilerlemesini sağlayabilir. Bu pıhtının akciğere kadar giderek, kan akımını engellemesi emboli olarak tanımlanır. Ayrıca ciddi bir ameliyat geçirilmesi, travmalar, kemik kırıkları sebebiyle hastanede uzun süre yatmak sebebiyle toplardamarlardaki kan akımının yavaşlaması nedeniyle kan pıhtıları oluşabilir. Uzun süreli aynı yerde oturmak, kanser oluşumları ve kanser tedavisi de kan pıhtılaşmasını tetikleyebilir.
Kan pıhtılaşması riski altında bulunan kişiler kimlerdir?
Bu konuda yüksek riske sahip olan kişiler hem genetik açıdan, hem de kazanılmış açıdan etkenlere sahip olan kişilerdir. Yani hem sigara içen, hem aterosklerozu bulunan, hem de genetik olarak yatkınlığı olan kişilerdir. Bunlar sadece sigara içen kişilere göre kan pıhtılaşmasına maruz kalmaya daha yatkındır.
Kan pıhtılaşması açısından genetik risk faktörleri nelerdir?
- Geçmişte tehlikeli bir şekilde kan pıhtılaşması olayı yaşayan kişiler
- 40 yaş altında kan pıhtılaşması yaşayanlar
- 50 yaşından önce kalp krizi veya inme yaşayanlar
- Sebebi belli olmayan düşük yaşayanlar
- Faktör V Leiden mutasyonuna sahip olmak
Kan pıhtılaşmasının belirtileri nedir?
Meydana gelen pıhtının yerine göre farklı belirtiler gösteren kan pıhtılaşması, çeşitli rahatsızlıkları meydana getirebilir. Akciğerlerde ya da kalpte meydana gelen pıhtılar göğüs ağrısı, kolda, sırtta, boyunda, çenede rahatsızlıklar, nefes darlığı gibi belirtiler verebilir. Bacaklarda oluşan kan pıhtıları kızarıklıklar, bacağın alt bölümünde ağrılar ve sıcaklık olarak kendini gösterir. Beyinde oluşan pıhtılaşmalar hareket edememe, konuşma bozukluğu, baş ağrısı, anlama güçlüğü oluşturabilir. Bu gibi belirtilerin oluşması halinde hastaların hemen tedavi edilmesi gerekmektedir. Hızlı bir şekilde kan pıhtılaşmasına sebep olan etkenin tespit edilerek, tedavi edilmesi gerekir.
Kan pıhtılaşma tanısı nasıl konur?
Hastaların fiziki muayenesi ve öyküsünün dinlenmesi sonucunda yapılan tam kan sayımı gibi bazı tetkikler sonucunda pıhtılaşma tanısı konabilir. Rahatsızlığın genetik olduğu düşünülürse farklı testler yapılarak, pıhtılaşama sebebi tespit edilir.
Kan pıhtılaşması nasıl tedavi edilir?
Meydana gelen pıhtılaşma ilaçlarla tedavi edilir. Pıhtılaşmanın büyüklüğü yerine göre acil ya da rutin olarak tedavi gerekebilir. Acil tedavi gerektiren pıhtılaşmalarda pıhtıyı hızla çözecek ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların yaşamı tehdit etme riski bulunduğundan, inme, kalp krizi gibi durumlarda kullanılır. Rutin tedavilerde ise kan sulandırıcı ilaçlar ağız yoluyla ya da deri altına enjekte edilerek uygulanır. Ancak bu ilaçlar kanamaya sebep olabileceğinden kontrollü kullanılması gerekir.
