Kan zehirlenmesi nasıl oluşur ve belirtileri nelerdir?

Kan zehirlenmesi, tıbbi adıyla sepsis, vücudun bir enfeksiyona karşı verdiği aşırı ve kontrolsüz tepki sonucu ortaya çıkan, hayatı tehdit edebilen bir durumdur. Enfeksiyonla savaşmak için başlatılan bağışıklık yanıtı, kendi doku ve organlarına zarar vermeye başlar, bu da organ yetmezliğine ve şoka yol açabilir. Herhangi bir enfeksiyon (bakteriyel, viral, mantar) sepsise neden olabilse de, en yaygın neden bakteriyel enfeksiyonlardır.

Sepsisin oluşum süreci genellikle şu adımları izler:

• Enfeksiyonun Başlaması: Vücudun herhangi bir yerinde (akciğer, idrar yolları, karın, deri gibi) bir enfeksiyon gelişir.
• Bağışıklık Sisteminin Tepkisi: Vücut, enfeksiyonla savaşmak için bağışıklık sistemini harekete geçirir. Bu sırada iltihabi maddeler (sitokinler) kana salınır.
• Tepkinin Kontrolden Çıkması: Normalde lokal olması gereken bu iltihabi yanıt, tüm vücuda yayılır (sistemik inflamasyon). Bu kontrolsüz yanıt, kan damarlarının hasar görmesine ve kanın pıhtılaşma sisteminin bozulmasına neden olur.
• Organ Hasarı: Damar hasarı ve küçük pıhtılar, organlara giden kan akışını ve oksijen iletimini engeller. Bu, organların (böbrekler, akciğerler, kalp, karaciğer) çalışamaz hale gelmesine (organ yetmezliği) yol açar.
• Septik Şok: Kan basıncı tehlikeli seviyelere düşer (septik şok) ve bu durum tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Sepsis belirtileri genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar. "SEPSİS" kelimesi İngilizcede yaygın olarak kullanılan bir hatırlatma aracıdır. Türkçe karşılıklarıyla birlikte temel belirtiler şunlardır:

• S - Konuşma Bozukluğu veya Zihin Karışıklığı (Slurred speech/Confusion): Hastada sersemlik, oryantasyon bozukluğu, garip konuşma.
• E - Aşırı Üşüme, Titreme ve Kas Ağrıları (Extreme shivering/Muscle pain): Yüksek ateşe eşlik eden şiddetli titreme ve vücut ağrıları.
• P - İdrar Çıkışında Azalma (Passing no urine): 18 saat boyunca hiç idrara çıkmama.
• S - Nefes Darlığı (Severe breathlessness): Nefes almada güçlük, hızlı nefes alıp verme.
• İ - "Ölecekmişim Gibi Hissediyorum" (It feels like I'm going to die): Hastanın kendini çok kötü hissetmesi ve ölüm korkusu.
• S - Ciltte Soluk, Benekli veya Renk Değişikliği (Skin mottled or discoloured): Cilt renginin soluk, lekeli veya mavimsi (siyanotik) görünmesi.

Bunlara ek olarak şu belirtiler de görülebilir:

• Yüksek ateş (bazen vücut ısısında normalin altında düşüş de olabilir)
• Kalp atışında hızlanma (taşikardi)
• Baş dönmesi veya baygınlık hissi
• Bulantı ve kusma
• Şiddetli halsizlik

Sepsis, tıbbi bir acil durumdur. Yukarıdaki belirtilerden bir veya birkaçını kendinizde veya bir yakınınızda gözlemlerseniz, hiç vakit kaybetmeden acil tıbbi yardım almanız (112'yi aramanız veya en yakın acil servise başvurmanız) hayati önem taşır. Erken teşhis ve hızlı müdahale, tedavinin başarısını büyük ölçüde artırır.