Çölyak Hastalığı ve Kan Değerleri Hakkında Genel Bilgi
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten proteinine karşı gelişen kronik bir ince bağırsak hastalığıdır. Tanı sürecinde kan testleri önemli bir yer tutar. Bu testler, vücudun glutene verdiği immünolojik yanıtı ve besin emilim bozukluğunun yol açtığı eksiklikleri değerlendirmek için kullanılır.
Çölyak Tanısında Kullanılan Temel Kan Testleri
Tanı için genellikle bir dizi kan testi istenir. Bu testler iki ana gruba ayrılabilir:
- Otoantikor Testleri: Bu testler, bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığını gösteren antikorları tespit eder. Çölyak hastalığı için en spesifik ve duyarlı testler bu gruptadır.
- Beslenme ve Emilim Bozukluğu ile İlgili Testler: Hastalığın ince bağırsakta yarattığı hasar nedeniyle ortaya çıkan vitamin, mineral eksikliklerini ve anemi (kansızlık) gibi durumları gösterir.
1. Otoantikor Testleri (Serolojik Testler)
Bu testler, çölyak hastalığı taraması ve tanısında ilk basamak olarak kullanılır. Testin doğru sonuç vermesi için kişinin gluten içeren bir diyetle besleniyor olması çok önemlidir.
- Anti-doku Transglutaminaz Antikoru (anti-tTG), genellikle IgA tipi: Bu, çölyak taraması için en yaygın ve güvenilir testtir. Yüksek seviyeler, çölyak hastalığı lehine güçlü bir bulgudur. Çok nadiren IgA eksikliği olan hastalarda yanlış negatif sonuç çıkabilir.
- Anti-Endomysial Antikor (EMA), IgA tipi: Anti-tTG'ye benzer şekilde oldukça spesifiktir. Pozitif olması çölyak hastalığını neredeyse kesinleştirir. Ancak testi yapmak daha zor ve maliyetli olduğundan genellikle tanıyı doğrulamak için kullanılır.
- Deamidated Gliadin Peptide (DGP) Antikorları (IgA ve IgG): Özellikle küçük çocuklarda (2 yaş altı) ve IgA eksikliği olan bireylerde tanı değeri yüksektir.
2. Tam Kan Sayımı (Hemogram)
İnce bağırsaktaki emilim bozukluğu nedeniyle demir, B12 vitamini veya folat eksikliğine bağlı anemi (kansızlık) sık görülür. Hemogram testinde;
- Düşük hemoglobin (Hb) ve hematokrit (Hct) değerleri
- Demir eksikliğine bağlı anemi bulguları (düşük MCV, düşük MCH)
gözlemlenebilir.
3. Vitamin ve Mineral Düzeyleri
Emilim bozukluğu, yağda ve suda eriyen vitaminlerin yanı sıra minerallerin de emilimini olumsuz etkiler.
- Demir, Ferritin: Demir eksikliği anemisi çölyakın en sık karşılaşılan bulgularındandır.
- B12 Vitamini ve Folat (B9): Bu vitaminlerin düşük seviyeleri de anemiye neden olabilir.
- D Vitamini ve Kalsiyum: Emilim bozukluğu ve kemik sağlığı ile ilişkili olarak düşük seviyelerde bulunabilir.
- Çinko ve Magnezyum: Bu minerallerin eksiklikleri de görülebilir.
4. Karaciğer Fonksiyon Testleri
Çölyak hastalığı, nedeni bilinmeyen karaciğer enzim yüksekliğinin (özellikle ALT, AST) sebeplerinden biridir.
5. İmmünoglobulin A (IgA) Seviyesi
Toplumun yaklaşık %2'sinde görülen bir IgA eksikliği, anti-tTG IgA ve EMA IgA testlerinin yanlış negatif sonuçlanmasına neden olabilir. Bu nedenle, çölyak şüphesi olan herkeste total IgA seviyesine de bakılması önerilir. Eğer IgA eksikliği varsa, IgG tipi antikor testlerine (anti-tTG IgG, DGP IgG) yönelinir.
Kan Test Sonuçları Nasıl Yorumlanır?
Kan test sonuçlarının yorumlanması mutlaka bir doktor (genellikle Gastroenteroloji veya İç Hastalıkları uzmanı) tarafından yapılmalıdır. Genel bir çerçeve şu şekildedir:
- Pozitif Otoantikor Testi (Örn: Yüksek anti-tTG IgA): Bu durum, kişide çölyak hastalığı olma olasılığının çok yüksek olduğunu gösterir. Kesin tanı için genellikle bir sonraki adım, ince bağırsak biyopsisidir. Endoskopi ile alınan doku örneklerinde, çölyaka özgü hasar (villüs atrofisi) görülürse tanı kesinleşir.
- Negatif Otoantikor Testi: Testler negatif çıkarsa, çölyak hastalığı olasılığı düşüktür. Ancak, klinik şüphe çok güçlüyse veya kişi test öncesi glutensiz diyet yapmışsa, doktor ek testler veya genetik inceleme (HLA-DQ2/DQ8) isteyebilir.
- Anemi veya Vitamin Eksiklikleri: Bu bulgular tek başına çölyak tanısı koydurmaz. Ancak, altta yatan bir emilim bozukluğunun işareti olabilir ve çölyak araştırması için bir neden teşkil eder. Özellikle nedeni açıklanamayan demir eksikliği anemisi durumunda çölyak mutlaka akla gelmelidir.
Önemli Uyarılar
- Kan testlerinin doğru sonuç vermesi için, test öncesindeglutensiz diyete başlanmamış olmasıhayati önem taşır. Diyet, antikor seviyelerinin düşmesine ve yanlış negatif sonuçlara yol açabilir.
- Kan testleri tanıda çok değerli olsa da, çölyak hastalığının kesin tanısı genellikleince bağırsak biyopsisiile konur.
- Bu bilgiler genel bir rehber niteliğindedir. Kan değerlerinizin yorumlanması ve tanı-tedavi süreciniz mutlaka bir hekim tarafından yönetilmelidir.
|
.webp "Büyük ve Küçük Kan Dolaşımı")
