Pankreas iltihabı kan testlerinde nasıl tespit edilir?

Pankreas iltihabı (pankreatit), pankreasın sindirim enzimlerinin erken aktivasyonu sonucu kendi kendini sindirmeye başlamasıyla oluşan ciddi bir durumdur. Kan testleri, pankreatitin teşhisinde, şiddetinin değerlendirilmesinde ve takibinde kritik rol oynar. İşte pankreatit şüphesi durumunda istenen başlıca kan testleri ve neyi ölçtükleri:

Bu testler, pankreas hasarı olduğunda kana sızan enzimlerin seviyelerini ölçerek tanı koymada en doğrudan kanıtı sağlar.

• Amilaz: Pankreas ve tükürük bezlerinden salgılanan bir enzimdir. Pankreatit atağı sırasında genellikle kan seviyeleri hızla yükselir (normalin 3 katından fazla). Seviyeler genellikle semptomların başlamasından birkaç saat sonra yükselir ve birkaç gün içinde normale döner. Ancak, amilaz seviyelerinin yüksek olmaması pankreatiti ekarte ettirmez.
• Lipaz: Pankreas iltihabının teşhisinde amilazdan daha duyarlı ve spesifik kabul edilen bir enzimdir. Kan seviyeleri amilaza göre daha geç yükselir ancak daha uzun süre yüksek kalır, bu da tanı koyma penceresini genişletir. Akut pankreatit şüphesinde lipaz seviyesi genellikle ilk bakılan testtir.

Pankreatit vücutta sistemik bir enflamasyon yanıtı başlattığı için aşağıdaki testler de önemlidir:

• Tam Kan Sayımı (Hemogram): Özellikle beyaz kan hücresi (lökosit) sayısındaki artış, vücutta bir enflamasyon veya enfeksiyon olduğunu gösterir.
• CRP (C-Reaktif Protein): Karaciğerde üretilen ve enflamasyonun şiddetini gösteren bir proteindir. Özellikle pankreatitin şiddetini tahmin etmede (48-72 saat sonra yüksek değerler şiddetli pankreatiti işaret eder) kullanılır.
• ESR (Eritrosit Sedimantasyon Hızı): Enflamasyon varlığında yükselen diğer bir belirteçtir.

Pankreasın başındaki bir iltihap veya safra taşı, safra kanalını tıkayarak karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olabilir.

• ALT (Alanin Aminotransferaz), AST (Aspartat Aminotransferaz), ALP (Alkalen Fosfataz) ve Bilirubin: Bu değerlerdeki yükselme, özellikle safra taşına bağlı (biliyer) bir pankreatitin neden olabileceğini düşündürür.

Şiddetli pankreatit, böbrek yetmezliği ve elektrolit dengesizliğine yol açabilir.

• BUN (Kan Üre Azotu) ve Kreatinin: Böbrek fonksiyonlarını değerlendirir.
• Kalsiyum: Şiddetli pankreatitte kandaki kalsiyum seviyeleri düşebilir. Bu, hastalığın ciddiyetinin bir göstergesidir.
• Glukoz (Kan Şekeri): Pankreasın insülin üreten hücreleri etkilenirse kan şekeri yükselebilir.

Pankreas iltihabının teşhisi tek bir kan testine dayanmaz. Hekimler, özelliklelipaz ve amilazseviyelerini merkeze alarak, diğer enflamasyon belirteçleri, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri ile birlikte değerlendirir. Bu kan bulguları, karın ağrısı, bulantı, kusma gibi klinik belirtiler ve bilgisayarlı tomografi (BT) veya ultrason gibi görüntüleme yöntemleri ile birleştirilerek kesin tanı konulur. Anormal sonuçlar mutlaka bir sağlık uzmanı tarafından yorumlanmalıdır.